ΤΟΥ ΜΑΚΗ ΚΑΒΟΥΡΙΑΡΗ*
Το 2008, στο αφιέρωμα του περιοδικού Ουτοπία (τεύχος αρ. 79 Μάρτιος-Απρίλιος 2008), για τα σαράντα χρόνια του Μάη στη Γαλλία, παρουσίασα το γεγονός ως τη μεγάλη συνάντηση των νέων με την εργατική τάξη. Ο Μάης έφερε σε επαφή μεγάλες ομάδες του γαλλικού λαού. Τους νέους που πέρασαν από την αμφισβήτηση στην εξέγερση, τους εργαζόμενους που συμμετείχαν μαζικά στο μεγαλύτερο απεργιακό κίνημα της μεταπολεμικής Γαλλίας (9 εκατομμύρια απεργοί), τους διανοούμενους, τους αγρότες. Ολόκληρη η Γαλλία, το σύνολο του γαλλικού λαού, έζησαν το σημαντικό γεγονός που προήλθε από την συνάντηση ανθρώπων που μέχρι τότε ζούσαν περιχαρακωμένοι. Οι μεν στα πανεπιστήμια, οι δε στους τόπους δουλειάς. Και σε κάποιες στιγμές πολλοί νιώσανε ότι η «φαντασία στην εξουσία» θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα. Για τον Αλαίν Μπαντιού ήταν η συνάντηση ανάμεσα σε ανθρώπους που στην κανονική κοινωνική ζωή δεν συναντώνται. «Και είναι αυτή η συνάντηση που δημιούργησε το γεγονός».
Σήμερα, 45 χρόνια μετά, προστέθηκαν δύο ακόμα γενιές στη γενιά που δημιούργησε το γεγονός και έφτασε ή οδεύει προς το προσδόκιμο της ζωής της. Οι νέοι σήμερα είναι τα εγγόνια των νέων εκείνης της εποχής. Οι εποχές όμως άλλαξαν. Οι νέοι τότε αμφισβήτησαν την κοινωνία της κατανάλωσης και του θεάματος, την κοινωνία που οικοδομήθηκε μετά τον πόλεμο, στα ερείπια που άφησε ο πόλεμος, στις νέες πηγές κερδοφορίας του κεφαλαίου, στις σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, τις γενιές, τα φύλα, τους λαούς. Σήμερα, την εποχή της κρίσης, η γενικευμένη αμφισβήτηση στρέφεται εναντίον της φτώχειας, της ανεργίας, της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας που μαστίζουν τις κοινωνίες μας.
Πέρα όμως από τις διαφορετικές καταστάσεις και συνθήκες, ανάμεσα στο τότε και το τώρα, υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά που έχει σχέση με τη σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Η δεκαετία του '60, εκτός από τα μεγάλα γεγονότα της περιόδου και τα κοινωνικά κινήματα που αναπτύχθηκαν σ' Ανατολή και Δύση, ήταν γόνιμη στον χώρο των ιδεών. Ο μαρξισμός ήταν, όπως γράφει ο Σαρτρ, «ο αξεπέραστος ορίζοντας της εποχής» και για τον Φουκώ «ήταν δύσκολο να μην είσαι μαρξιστής και να μην αναφέρεσαι στον Μαρξ».
Σήμερα η φτώχεια δεν είναι μόνο υλική. Επεκτείνεται και στη θεώρηση των πραγμάτων. Στη σχέση της θεωρίας με την πράξη, στο αναγκαίο πέρασμα από την πραγματικότητα στον λογισμό, για τη δημιουργία των θεωρητικών εργαλείων που μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε, να καταλάβουμε την πραγματικότητα και να προβάλουμε την ιδέα της αλλαγής.
Δεν λείπει μόνο ο λογισμός, λείπει και το όνειρο. Η ιδέα της αλλαγής. Η σκιαγράφηση της κοινωνίας που θέλουμε να οικοδομήσουμε στη θέση της κοινωνίας που ζούμε. Στο παλιό που καταρρέει και δεν πάει άλλο δεν προτείνουμε το καινούργιο, τις νέες σχέσεις που θα οδηγήσουν σε μια καλύτερη κοινωνία. Στο τι να κάνουμε, που συνεχώς επικαλούνται οι δυνάμεις της συντήρησης του παλιού, στη λογική του μονόδρομου, δεν απαντούμε με το τι θα κάνουμε σε σχέση με το καινούργιο που θέλουμε να οικοδομήσουμε. Δεν προχωράμε «με λογισμό και μ' όνειρο». Χανόμαστε και εμείς μέσα στις στατιστικές και τις δημοσκοπήσεις. Στις διαπιστώσεις και την περιγραφή.
Χρήσιμα πράγματα στην κριτική μας για την πολιτική των δυνάμεων της συντήρησης. Δεν απαντούν όμως στο πρόβλημα της σύνδεσής μας με την κοινωνία, στην αναγκαία σχέση του πολιτικού με το κοινωνικό. Γιατί, εκτός από τις απαντήσεις στο πεδίο της πολιτικής συγκυρίας, χρειάζεται να δούμε πώς η κοινωνία, στο παλιό που την συνθλίβει, προτείνει και δημιουργεί νέες μορφές συμμετοχής, αλληλεγγύης και στράτευσης, πώς μέσα στο παλιό που καταρρέει γεννιέται το καινούργιο που κυοφορεί μια καλύτερη κοινωνία. Η πολιτική πρακτική πρέπει να γίνει αντικείμενο θεωρητικών επεξεργασιών και οι θεωρητικές επεξεργασίες να μπολιάσουν την πρακτική μας.
* Ο Μάκης Καβουριάρης δίδαξε Οικονομικά στο πανεπιστήμιο Paris 8 και έζησε την εξέγερση του Μάη
Το 2008, στο αφιέρωμα του περιοδικού Ουτοπία (τεύχος αρ. 79 Μάρτιος-Απρίλιος 2008), για τα σαράντα χρόνια του Μάη στη Γαλλία, παρουσίασα το γεγονός ως τη μεγάλη συνάντηση των νέων με την εργατική τάξη. Ο Μάης έφερε σε επαφή μεγάλες ομάδες του γαλλικού λαού. Τους νέους που πέρασαν από την αμφισβήτηση στην εξέγερση, τους εργαζόμενους που συμμετείχαν μαζικά στο μεγαλύτερο απεργιακό κίνημα της μεταπολεμικής Γαλλίας (9 εκατομμύρια απεργοί), τους διανοούμενους, τους αγρότες. Ολόκληρη η Γαλλία, το σύνολο του γαλλικού λαού, έζησαν το σημαντικό γεγονός που προήλθε από την συνάντηση ανθρώπων που μέχρι τότε ζούσαν περιχαρακωμένοι. Οι μεν στα πανεπιστήμια, οι δε στους τόπους δουλειάς. Και σε κάποιες στιγμές πολλοί νιώσανε ότι η «φαντασία στην εξουσία» θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα. Για τον Αλαίν Μπαντιού ήταν η συνάντηση ανάμεσα σε ανθρώπους που στην κανονική κοινωνική ζωή δεν συναντώνται. «Και είναι αυτή η συνάντηση που δημιούργησε το γεγονός».
Σήμερα, 45 χρόνια μετά, προστέθηκαν δύο ακόμα γενιές στη γενιά που δημιούργησε το γεγονός και έφτασε ή οδεύει προς το προσδόκιμο της ζωής της. Οι νέοι σήμερα είναι τα εγγόνια των νέων εκείνης της εποχής. Οι εποχές όμως άλλαξαν. Οι νέοι τότε αμφισβήτησαν την κοινωνία της κατανάλωσης και του θεάματος, την κοινωνία που οικοδομήθηκε μετά τον πόλεμο, στα ερείπια που άφησε ο πόλεμος, στις νέες πηγές κερδοφορίας του κεφαλαίου, στις σχέσεις ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις, τις γενιές, τα φύλα, τους λαούς. Σήμερα, την εποχή της κρίσης, η γενικευμένη αμφισβήτηση στρέφεται εναντίον της φτώχειας, της ανεργίας, της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας που μαστίζουν τις κοινωνίες μας.
Πέρα όμως από τις διαφορετικές καταστάσεις και συνθήκες, ανάμεσα στο τότε και το τώρα, υπάρχει μια ουσιώδης διαφορά που έχει σχέση με τη σχέση ανάμεσα στη θεωρία και την πράξη. Η δεκαετία του '60, εκτός από τα μεγάλα γεγονότα της περιόδου και τα κοινωνικά κινήματα που αναπτύχθηκαν σ' Ανατολή και Δύση, ήταν γόνιμη στον χώρο των ιδεών. Ο μαρξισμός ήταν, όπως γράφει ο Σαρτρ, «ο αξεπέραστος ορίζοντας της εποχής» και για τον Φουκώ «ήταν δύσκολο να μην είσαι μαρξιστής και να μην αναφέρεσαι στον Μαρξ».
Σήμερα η φτώχεια δεν είναι μόνο υλική. Επεκτείνεται και στη θεώρηση των πραγμάτων. Στη σχέση της θεωρίας με την πράξη, στο αναγκαίο πέρασμα από την πραγματικότητα στον λογισμό, για τη δημιουργία των θεωρητικών εργαλείων που μας επιτρέπουν να προχωρήσουμε, να καταλάβουμε την πραγματικότητα και να προβάλουμε την ιδέα της αλλαγής.
Δεν λείπει μόνο ο λογισμός, λείπει και το όνειρο. Η ιδέα της αλλαγής. Η σκιαγράφηση της κοινωνίας που θέλουμε να οικοδομήσουμε στη θέση της κοινωνίας που ζούμε. Στο παλιό που καταρρέει και δεν πάει άλλο δεν προτείνουμε το καινούργιο, τις νέες σχέσεις που θα οδηγήσουν σε μια καλύτερη κοινωνία. Στο τι να κάνουμε, που συνεχώς επικαλούνται οι δυνάμεις της συντήρησης του παλιού, στη λογική του μονόδρομου, δεν απαντούμε με το τι θα κάνουμε σε σχέση με το καινούργιο που θέλουμε να οικοδομήσουμε. Δεν προχωράμε «με λογισμό και μ' όνειρο». Χανόμαστε και εμείς μέσα στις στατιστικές και τις δημοσκοπήσεις. Στις διαπιστώσεις και την περιγραφή.
Χρήσιμα πράγματα στην κριτική μας για την πολιτική των δυνάμεων της συντήρησης. Δεν απαντούν όμως στο πρόβλημα της σύνδεσής μας με την κοινωνία, στην αναγκαία σχέση του πολιτικού με το κοινωνικό. Γιατί, εκτός από τις απαντήσεις στο πεδίο της πολιτικής συγκυρίας, χρειάζεται να δούμε πώς η κοινωνία, στο παλιό που την συνθλίβει, προτείνει και δημιουργεί νέες μορφές συμμετοχής, αλληλεγγύης και στράτευσης, πώς μέσα στο παλιό που καταρρέει γεννιέται το καινούργιο που κυοφορεί μια καλύτερη κοινωνία. Η πολιτική πρακτική πρέπει να γίνει αντικείμενο θεωρητικών επεξεργασιών και οι θεωρητικές επεξεργασίες να μπολιάσουν την πρακτική μας.
* Ο Μάκης Καβουριάρης δίδαξε Οικονομικά στο πανεπιστήμιο Paris 8 και έζησε την εξέγερση του Μάη
