Γραμμένο από Στέλιος Ελληνιάδης Δευτέρα, 08 Απρίλιος 2013 11:42
Βιβλιοπωλεία και θέατρα! Αθήνα, μια πόλη με τα περισσότερα θέατρα και βιβλιοπωλεία στα Βαλκάνια, ίσως και στην Ευρώπη.
Στο πρώτο μισό της δεκαετίας του
2000-10, που ήμουν πρόεδρος του Συλλόγου Εκδοτών Βιβλιοπωλών Αθήνας,
είχαμε καταγράψει 257 βιβλιοπωλεία από τη λεωφόρο Αλεξάνδρας ώς του
Μακρυγιάννη! Βιβλιοπωλεία που όχι μόνο έδιναν δουλειά σε χιλιάδες –μαζί
με τους υπαλλήλους- ανθρώπους, μεταφραστές, επιμελητές, γραφίστες,
τυπογράφους κ.ά., αλλά στήριζαν και την παραγωγή πολυάριθμων τίτλων από
μικρούς και μεσαίους εκδοτικούς οίκους, τους «οικογενειακούς»,
αιμοδοτώντάς τους με την καθημερινή είσπραξη από την πώληση των βιβλίων
μετρητοίς. Εκατοντάδες εκδοτικοί οίκοι (περίπου 300 ήταν στο δυναμικό
του ΣΕΒΑ), ειδικευμένοι στη λογοτεχνία, την πολιτική, τις επιστήμες, τη
θρησκεία, το παιδί ή το περιβάλλον, αλληλένδετοι με τα βιβλιοπωλεία,
έφερναν στο φως και διακινούσαν το έργο Ελλήνων και ξένων συγγραφέων,
συχνά με ελάχιστα κέρδη χάρη στην προσωπική εργασία. Κι ακόμα το κάνουν,
παρ’ όλο που η κρίση έχει χτυπήσει το βιβλίο κατάστηθα. Είναι πάρα πολύ
εντυπωσιακό να μπαίνεις στο βιβλιοπωλείο που συνήθως αγοράζεις βιβλία
και να βλέπεις σχεδόν κάθε μέρα νέους τίτλους στους πάγκους και τις
προθήκες, από μεγάλους και μικρούς εκδοτικούς οίκους. Και είναι ακόμα
πιο εντυπωσιακό όταν ξέρεις ότι πολλοί απ’ αυτούς τους τίτλους δεν
πρόκειται να καλύψουν ούτε τα έξοδά τους. Κι όμως, οι εκδότες επιμένουν
να βγάζουν βιβλία και οι βιβλιοπώλες να τα χρεώνονται για να τα βάλουν
στο μαγαζί τους. Γιατί το βιβλίο δεν είναι μόνο γνώση και απόλαυση.
Είναι πάθος, είναι τρόπος ζωής , είναι παράθυρο στο φυσικό κόσμο και τον
κόσμο των ιδεών και της φαντασίας, είναι εργαλείο διαμόρφωσης και
μεταβολής του κόσμου, είναι είδος πρώτης ανάγκης για αναγνώστες και
εκδότες.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα βιβλιοπωλεία δημιουργήθηκαν από πολιτικοποιημένους ακτιβιστές της δεκαετίας του ’70, ως πηγή βιοπορισμού συμβατή με μια προοδευτική ιδεολογία και ένα ανάλογο τρόπο ζωής. Το βιβλιοπωλείο, στα χρόνια της δικτατορίας, ήταν εστία αντίστασης. Οι εκδότες, οι συγγραφείς και οι βιβλιοπώλες εκούσια και ακούσια ήταν στην πρώτη γραμμή του αντιφασιστικού αγώνα. Οι ασφαλίτες που μπούκαραν στα σπίτια των υπόπτων και των καταζητουμένων, για συλλήψεις ή απλά για τρομοκρατία, έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στις βιβλιοθήκες των θυμάτων τους. Κι όταν γίνονταν μαζικά χτυπήματα στις πολιτικές οργανώσεις, όσοι δεν είχαν εντοπιστεί ή βρίσκονταν στην περιφέρεια των οργανώσεων, έτρεχαν να θάψουν τα βιβλία που θα επιβάρυναν τη θέση τους. Θυμάμαι, τον πολύ καλό μου φίλο, τον Γιάννη, που έθαψε στην αυλή του σπιτιού τους τους τρεις τόμους του Κεφαλαίου του Μαρξ, μαζί με μερικά βιβλία του Λένιν, που δεν άφηναν καμία αμφιβολία για τις πεποιθήσεις του. Το βιβλίο ήταν κάτι σαν πολιτική ταυτότητα για τον κάτοχό του.
Βέβαια, έκτοτε, τα πράγματα άλλαξαν, και το βιβλίο μπορεί να έπαψε να είναι τόσο εμπρηστικό για τον αναγνώστη και τον ασφαλίτη, αλλά ποτέ δεν έχασε την αίγλη του, ακόμα και στα χρόνια που πήραν κεφάλι οι εκδότες με τα ευπώλητα, οι έμποροι που έστησαν μεγάλες επιχειρήσεις αντλώντας, οι περισσότεροι, κεφάλαια από τη συναλλαγή τους με το κράτος, ως προμηθευτές σχολικών και πανεπιστημιακών βιβλίων. Μικρότεροι εκδοτικοί οίκοι, παλιοί και νέοι, όπως οι «Στοχαστής», «Αλεξάνδρεια», «Πόλις», «Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου», «ΚΨΜ», «Τροχαλία», «Εκδόσεις των συναδέλφων», «Κριτική», «Άγρα» κ.ά., έμειναν αυστηρά προσηλωμένοι στο καλό βιβλίο με ευεργετικά αποτελέσματα για τους ευαίσθητους ανθρώπους, για τους παντοτινά νέους, για τους ανήσυχους και δραστήριους αναζητητές της αλήθειας, της διαφορετικότητας, της εξόδου από τη βαρβαρότητα.
Δεν είναι τυχαίο ότι τα περισσότερα βιβλιοπωλεία δημιουργήθηκαν από πολιτικοποιημένους ακτιβιστές της δεκαετίας του ’70, ως πηγή βιοπορισμού συμβατή με μια προοδευτική ιδεολογία και ένα ανάλογο τρόπο ζωής. Το βιβλιοπωλείο, στα χρόνια της δικτατορίας, ήταν εστία αντίστασης. Οι εκδότες, οι συγγραφείς και οι βιβλιοπώλες εκούσια και ακούσια ήταν στην πρώτη γραμμή του αντιφασιστικού αγώνα. Οι ασφαλίτες που μπούκαραν στα σπίτια των υπόπτων και των καταζητουμένων, για συλλήψεις ή απλά για τρομοκρατία, έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στις βιβλιοθήκες των θυμάτων τους. Κι όταν γίνονταν μαζικά χτυπήματα στις πολιτικές οργανώσεις, όσοι δεν είχαν εντοπιστεί ή βρίσκονταν στην περιφέρεια των οργανώσεων, έτρεχαν να θάψουν τα βιβλία που θα επιβάρυναν τη θέση τους. Θυμάμαι, τον πολύ καλό μου φίλο, τον Γιάννη, που έθαψε στην αυλή του σπιτιού τους τους τρεις τόμους του Κεφαλαίου του Μαρξ, μαζί με μερικά βιβλία του Λένιν, που δεν άφηναν καμία αμφιβολία για τις πεποιθήσεις του. Το βιβλίο ήταν κάτι σαν πολιτική ταυτότητα για τον κάτοχό του.
Βέβαια, έκτοτε, τα πράγματα άλλαξαν, και το βιβλίο μπορεί να έπαψε να είναι τόσο εμπρηστικό για τον αναγνώστη και τον ασφαλίτη, αλλά ποτέ δεν έχασε την αίγλη του, ακόμα και στα χρόνια που πήραν κεφάλι οι εκδότες με τα ευπώλητα, οι έμποροι που έστησαν μεγάλες επιχειρήσεις αντλώντας, οι περισσότεροι, κεφάλαια από τη συναλλαγή τους με το κράτος, ως προμηθευτές σχολικών και πανεπιστημιακών βιβλίων. Μικρότεροι εκδοτικοί οίκοι, παλιοί και νέοι, όπως οι «Στοχαστής», «Αλεξάνδρεια», «Πόλις», «Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου», «ΚΨΜ», «Τροχαλία», «Εκδόσεις των συναδέλφων», «Κριτική», «Άγρα» κ.ά., έμειναν αυστηρά προσηλωμένοι στο καλό βιβλίο με ευεργετικά αποτελέσματα για τους ευαίσθητους ανθρώπους, για τους παντοτινά νέους, για τους ανήσυχους και δραστήριους αναζητητές της αλήθειας, της διαφορετικότητας, της εξόδου από τη βαρβαρότητα.
